Zemlje na Balkanu i jugoistočnoj Evropi su najugroženije kada su u pitanju lažne vijesti i dezinformacije, prema Indeksu medijske pismenosti za 2022. godinu. To se vidi na indeksu Balkanske inicijative za slobodne medije(BFMI), gdje se Crna Gora nalazi na 35. mjestu.
Indeks mjeri medijsku pismenost i otpornost na dezinformacije u 41. evropskoj zemlji.
Analiza indeksnih klastera pokazuje da su države u jugoistočnoj Evropi najmanje otporne na uticaj lažnih vijesti i dezinformacija na kontinentu, što je posebno zabrinjavajuće s obzirom na napore Kremlja da plasira propagandu i proruske narative u regionu, navodi se u obrazloženju.
U četvrtom klasteru Grčka zauzima 30. mjesto, a slijede Srbija (32), Bugarska (33) i Crna Gora (35). Balkanske zemlje zauzimaju četiri od pet pozicija u petom klasteru, pri čemu Albanija zauzima 37. mjesto, a slijede Bosna i Hercegovina (38), Kosovo (39) i Sjeverna Makedonija (40).
Indeks se oslanja na četiri indikatora za mjerenje nivoa otpornosti na dezinformacije u društvima: sloboda medija, obrazovanje, međuljudsko povjerenje i e-participacija.
Autori izvještaja Indeksa medijske pismenosti primjećuju da je sloboda medija ključni preduslov za rješavanje problema “lažnih vijesti“, uključujući i u kontekstu očuvanja demokratije.
Sloboda medija u jugoistočnoj Evropi, kako pokazuju izvještaji BFMI, poslednjih godina opada alarmantnom brzinom zbog državne kontrole i miješanja u domaća medijska tržišta.
BFMI studija “Društveni mediji i informacioni rat na Balkanu“ otkrio je da zlonamjerni politički akteri na Zapadnom Balkanu koriste platforme društvenih medija kako bi promovisali nacionalizam i autoritarne prakse.
Izvještaj je utvrdio da javnost u jugoistočnoj Evropi nije pretjerano zabrinuta – niti svjesna – dezinformacija, uprkos obilju fenomena u regionu, “što povećava rizike vezane za dezinformacije u takvim zemljama, posebno u kontekstu rata u Ukrajini.”
Povećanje otpornosti na dezinformacije
Pandemija Kovida, rat Rusije u Ukrajini i nedavni sukob između Srbije i Kosova naglašavaju potrebu da se pozabavimo širenjem lažnih vijesti i državne propagande u jugoistočnoj Evropi.
BFMI studija “Društveni mediji i informacioni rat na Balkanu“ sadrži niz preporuka za borbu protiv dezinformacija, uključujući:
-Proširite postojeće politike za označavanje izdanja pod kontrolom države ili povezanih sa državom na Fejsbuku i drugim velikim platformama.
-Uvesti veće sankcije za medijske kuće za koje se utvrdi da krše politiku sadržaja i više puta objavljivati dezinformacije.
-Osigurati da sve sankcije EU političkim ličnostima budu usmjerene na medijsku imovinu u zemljama kandidatima i pridruženim zemljama.
-Zaustavite finansijsku pomoć osim ako se ne sprovedu jasne medijske reforme, posebno finansiranje EU za zemlje pristupnice.
-Pružiti veću finansijsku podršku za programe koji promovišu medijsku i digitalnu pismenost.
Pored toga, BFMI je pozvao Evropsku komisiju da brzo usvoji sveobuhvatan Akt o slobodi medija i obavezuje članice EU i kandidate za pristupanje, posebno na Balkanu, da štite slobodu medija i pluralizam.
Izvor: RTCG
