Dr Dušan Borić (Sapienza Univerzitet u Rimu/New York Univerzitet), Nikola Borovinić (Centar za konzervaciju i arheologiju Crne Gore u Cetinju) i Gojko Andrijašević (OJU Muzeji Kotor) našli su se u timu od 206 međunarodnih autora veoma značajnog istraživanja o genetskom nasljeđu ljudi.

Rad je publikovan u prestižnom naučnom časopisu “Science” prošle sedmice. Naime, naši areholozi su za potrebe ovog istraživanja obezbijedili i uzorkovali praistorijske ljudske skeletne ostatke sa teritorije Crne Gore.

Ova studija pruža prvu veću seriju rezultata o paleogenetskoj slici Crne Gore ukazujući na populacione trendove kroz praistoriju ovog područja. U isto vrijeme ona dozvoljava poređenje novodobijenih rezultata sa okolnim područjima Balkanskog poluostrva i šireg evroazijskog područja.

Najraniji balkanski populacioni supstrat prepoznat na osnovu dobijenih DNK analiza, predstavljaju balkanski lovci i sakupljači koji su definisani na osnovu uzorka velike serije analiziranih individua sa mezolitskih nalazišta u Đerdapu.

Korišćen materijal iz Vrbičke pećine i tumula Velika Gruda kod Tivta

Jedna individua sa lokaliteta Vrbička pećina, koja se nalazi u Duškom klancu kod Nikšića, a čiji zub je korišćen za DNK analize u ovom projektu, gotovo u potpunosti pripada ovom lokalnom lovačko-sakupljačkom genetskom nasljeđu. Sa istog crnogorskog lokaliteta je i druga individua čiji genetski profil je prvi put publikovan u ovom radu, a koja ima dominantno genetsko nasljeđe koje na Balkan dolazi iz Anadolije širenjem neolitskih populacija, prije oko 7.900 godina.

Ovo je trenutno najstariji direktno datovan primjerak ljudskih ostataka sa teritorije Crne Gore, i ukazuje na dijelimičnu zamjenu balkanskih lovaca i sakupljača došljacima sa istoka.

Na to da je ova prividna zamjena mezolitskih sa neolitskim populacijama bila samo dijelimična u populacionim trendovima dugog trajanja, ukazuju rezultati koji su u ovoj novoj studiji dobijeni na velikom uzorku od 17 analiziranih individua sa Velike Grude.

Velika Gruda je tumul iz perioda bakarnog i bronzanog doba koji se nalazi u blizini Tivta i koji je istraživan između 1988. i 1990. godine. Ovdje je pronađeno 125 individua koje novodobijeni radiokarbonski datumi smiještaju u posljednje vjekove 2. milenijuma prije naše ere (oko 3500–3050 godina starosti). Genetsko nasljeđe analiziranih individua ukazuje na oko 50 % nasljeđa anadolskog porijekla, zatim, oko 18 % nasljeđa koje se može vezati za balkanske lovce i sakupljače, te oko 12 % nasljeđa koje početkom bronzanog doba dolazi na Balkan iz istočnoevropskih stepa, a vezano je za prodor nosilaca Jamnaja kulture.

Slična pojava se bilježi i na drugim balkanskim lokalitetima vezanim za ovaj period gdje se od bakarnog doba povećava udio genetskog nasljeđa balkanskih lovaca i sakupljača. Ovo bi moglo da ukaže da u mnogim dijelovima Balkana do miješanja novopridošlih neolitskih grupa i lokalnih lovaca i sakupljača dolazi tek nakon više od milenijuma tokom kojeg nije dolazilo do miješanja ovih genetski različitih populacija.

Analizirane individe sa Velike Grude pokazuju mali postotak stepskog nasljeđa koji je mnogo prisutniji među analiziranim individuama ovog perioda sa nekih nalazišta u Moldaviji, Srbiji, Hrvatskoj i Albaniji. Sve ovo ukazuje na značajnu heterogenost populacione slike balkanskog područja tokom bronzanog doba. Još od bronzanog doba na ovim područjima postoje populacije različitog genetskog nasljeđa koje žive jedne pored drugih.

Na kraju, zanimljivo je napomenuti i razultate ovih genetskih analiza kada su u pitanju fenotipske odlike individua sa Velike Grude. Sve individue imale su smeđe oči i tamnu kosu, dok su imali pigmentaicju kože između tamnih i svijetlih nijansi, a samo dvije indivdue imale su svijetlu put. U uzorku analiziranih individua sa Velike Grude takođe su prepoznate tri različite porodične grupe.

Među grupnim grobovima u okvru tumula sahranjena su, na primjer, dva brata, dok su ustanovljeni rođački odnosi prvog i drugog reda između ženskih i muških individua koje su ovdje bile pohranjene.

Samo sveobuhvatnija genetska analiza svih individua ovog tumula mogla bi možda da da obrise za rekonstrukciju srodničke strukture ovih bronzanodnih žitelja Boke Kotorske.

Stočari Jamnaja kulture započeli lanac migracija sa istoka

Stručnjaci objašnjavaju i da su se hiljadama godina ljudi kretali preko “južnog luka”, područja koje povezuje Evropu preko Male Azije sa zapadnom Azijom. U ovom radu pruženi su rezultati drevnih DNK analiza na uzorku od 727 novoanaliziranih individua, koje su upoređene sa već postojećim arheogenetičkim podacima kako bi se razumjelo porijeklo analiziranih individua. Istraživanje se fokusira na period od prije oko 7.000 do 3.000 godina, kada se pojavljuju prvi nosioci indoevropskih jezika, sa posebnim naglaskom na bakarno i bronzano doba.

Pastoralni stočari Jamnaja kulture započeli su lanac migracija koje su povezale Evropu na zapadu i Kinu i Indiju na istoku. Neke balkanske populacije (prije oko 5.000 do 4.500 godina) gotovo se potpuno mogu vezati za ovo širenje ljudskih grupa iz istočnih stepa. Ubrzo se stepsko genetsko nasljeđe izmiješalo sa lokalnim, stvarajući substrat sa primjesama različitih nasljeđa, iz kojih su izrasli govornici grčkog i paleo-balkanskih jezika. Svi drevni govornici indoevropskih jezika mogu se pratiti do Jamnaja kulture, čija je ekspanzija ka jugu prema “južnom luku” ostavila trag u genetskom kodu bronzanodobne populacije ove velike regije.

Izvor: RTCG