Prije 97 godina rođen je Fidel Kastro, revolucionarni vođa, premijer i predsjednik Kube.
Kastro je rođen 13. avgusta 1926. na jugoistoku Kube. Njegov otac, Anhel Kastro, bio je farmer koji se bavio šećernom trskom, na lokalitetu gdje su dugo dominirala imanja kompanije United Fruit.
Dok je Anhel Kastro bio u braku sa prvom suprugom, započeo je aferu sa Linom Ruz Gonzalez, jednom od svojih sluškinja, koju je kasnije oženio. Sa njom je imao sedmoro dece, od kojih je jedno dijete bio Fidel, kao i Raul, koji je kasnije postao glavni saradnik svog brata.
Fidel je pohađao rimokatolički internat u Santjago de Kubi, a zatim katoličku školu „Belen“ u Havani, gdje se pokazao kao uspješan sportista.
Pravni fakultet u Havani je upisao 1945. godine. Tamo se politički angažovao, a 1947. se pridružio neuspjelom pokušaju dominikanskih izgnanika i Kubanaca da napadnu Dominikansku Republiku i svrgnu generala Rafaela Truhilja. Učestvovao je i u nemirima koji su izbili u aprilu 1948. u Bogoti, prijestonici Kolumbije.
Diplomirao je 1950. i počeo da se bavi advokaturom. Postao je član reformističke Kubanske narodne partije, ispred koje se kandidovao za mjesto u Predstavničkom domu na izborima zakazanim za jun 1952. Međutim, ti izbori nikada nijesu održani, jer je bivši predsjednik Kube, general Fulhensio Batista, zbacio vladu predsjednika Karlosa Prija Sokarasa i otkazao izbore.
Revolucija
Nakon što je Batista zaveo diktaturu, a nijesu uspjeli pokušaji svrgavanja legalnim sredstvima, Kastro je 1953. počeo da organizuje pobunjeničke snage. Uslijedio je čuveni napad na vojnu kasarnu Monkada u Santjago de Kubi, 26. jula 1953. godine, koju je Kastro sa oko 160 ljudi pokušao da zauzme, u nadi da će to pokrenuti ustanak. Većina pobunjenika je ubijena u tom napadu, a Kastro je uhapšen, zajedno sa bratom Raulom. Nakon suđenja, gdje je sam sebe zastupao, osuđen je na 15 godina zatvora.
Fidel i Raul su pušteni iz zatvora političkom amnestijom 1955. kada odlaze u Meksiko, gdje su nastavili kampanju protiv Batistinog režima. Upravo je tamo Fidel organizovao kubanske izgnanike u revolucionarnu grupu nazvanu Pokret 26. jul, po datumu napada na kasarnu Monkada.
U decembru 1956. godine, Kastro i oružana ekspedicija od 81 čovjeka iskrcali su se na istočnu obalu Kube, gdje su ih odmah napale Batistine snage. Većina je ubijena ili zarobljena, osim Fidela i Raula, Če Gevare i devet drugih, koji su se povukli na planinski vijenac Sijera Maestra, sa namjerom da vode gerilski rat protiv režima.
Vremenom im se priključio veliki broj dobrovoljaca, uz čiju pomoć su ostvarili nekoliko pobjeda nad demoralisanim Batistinim snagama. Snažnom propagandom i pokretanjem revolucionarne radio stanice, Batistina podrška je slabila, a porazi umnožavali. Zato je pobjegao iz zemlje 1. januara 1959. godine, a Kastrove snage, tačnije 800 gerilaca, su tako pobijedile vojsku kubanske vlade od 30.000 ljudi.
Uspostavljanje vlasti
Kao revolucionarni vođa, Fidel Kastro je postao vrhovni komandant oružanih snaga u privremenoj vladi Manuela Urutije, umjerenog liberala. Funkciju premijera Kube, Kastro je preuzeo u februaru 1959. godine. Urutija je bio primoran da podnese ostavku pet mjeseci kasnije, a do tada je Fidel već imao političku moć u rukama.
Došao je na vlast uz podršku većine stanovnika kubanskih gradova, na osnovu obećanja da će obnoviti kubanski ustav iz 1940. godine, formirati poštenu administraciju, vratiti pune građanske i političke slobode i sprovesti umjerene reforme.
Međutim, kada je postao lider Kube, počeo je da vodi radikalniju politiku – privatna trgovina i industrija su nacionalizovane, pokrenute su sveobuhvatne zemljišne reforme, a američka preduzeća i poljoprivredna imanja su eksproprisana.
Hladni rat i Kubanska raketna kriza
SAD su bile otuđene i uvrijeđene Kastrovom antiameričkom retorikom.
Raskol je produbljen trgovinskim sporazumom između Kube i SSSR iz 1960. godine, kada je prekinuta većina ekonomskih veza Vašingtona i Havane. Američka administracija je prekinula diplomatske odnose sa Kubom u januaru 1961. U aprilu iste godine, SAD su tajno opremile hiljade kubanskih izgnanika da svrgnu Kastra, ali je njihovo iskrcavanje u Zalivu svinja spriječeno od strane Kastrovih snaga.
Kuba je takođe nabavljala oružje od Sovjetskog Saveza, koji joj je ubrzo postao glavni trgovinski partner. SSSR je 1962. tajno stacionirao balističke rakete na Kubi, koje su mogle da isporuče nuklearne bojeve glave do američkih gradova, a u konfrontaciji sa SAD koja je uslijedila, svijet je bio na ivici nuklearnog rata.
Kubanska raketna kriza se završila kada je Moskva pristala da povuče nuklearno oružje sa Kube, a zauzvrat je Vašington obećao da će povući svoje nuklearne rakete iz Turske i da neće više pokušavati da svrgnu Kastra.
U međuvremenu, Kastro je formirao jednopartijsku vladu, koja je vršila kontrolu nad svim aspektima političkog, ekonomskog i kulturnog života Kube. Svi politički disidenti i opozicionari su nemilosrdno suzbijani. Mnogi pripadnici kubanske više i srednje klase osjećali su se izdanim ovim mjerama i odlučili su da emigriraju u SAD.
Ekonomska politika
Istovremeno, Kastro je znatno proširio socijalne usluge u zemlji, proširivši ih na sve slojeve društva na ravnopravnoj osnovi. Obrazovne i zdravstvene usluge bile su dostupne Kubancima besplatno, a svakom građaninu je zagarantovan posao.
Kubanska privreda, međutim, nije uspjela da postigne značajan rast niti da smanji svoju zavisnost od glavnog izvoza zemlje, šećerne trske. Moć ekonomskog odlučivanja bila je koncentrisana u centralizovanoj birokratiji na čelu sa Kastrom. Sa neefikasnom industrijom i stagnirajućom poljoprivredom, Kuba je postajala sve zavisnija od sovjetske trgovinske politike, kako bi održala svoj skromni životni standard suočen sa stalnim trgovinskim embargom SAD.
Na funkciji premijera, Kastro je ostao do 1976. godine, kada je novim ustavom stvorena Narodna skupština, a Fidel je izabran za predsjednika Državnog savjeta. Zadržao je položaje vrhovnog komandanta oružanih snaga i generalnog sekretara Komunističke partije Kube, jedine partije u zemlji.
Raul Kastro je bio ministar odbrane i drugi u komandnom lancu, odmah iza svog brata.
Nesvrstani i dejstva u Africi
Rani pokušaji Fidela Kastra da podstakne marksističke revolucije u drugim državama Latinske Amerike su propali, ali su kubanske trupe igrale važnu ulogu u raznim sukobima u drugim manje razvijenim zemljama, posebno u Africi. Dugo se smatralo da su kubanske snage djelovale kao surogat Sovjetskog Saveza u ovim hladnoratovskim sukobima.
Ipak, vremenom se pokazalo da je Kuba djelovala samostalno u Africi i da je Kastro nastojao da proširi uticaj Kubanske revolucije u svijetu i da ojača svoj položaj među nesvrstanim i manje razvijenim zemljama.
Od 1975. do 1989. godine, kubanske snage su se borile u građanskom ratu u Angoli na strani komunističkog Narodnog pokreta za oslobođenje Angole. Kubanske trupe su takođe 1978. pomogle Etiopiji u odbijanju invazije Somalije.
Do osamdesetih godina 20. vijeka, Kastro se nametnuo kao jedan od lidera nesvrstanih zemalja, uprkos svojim vezama sa Sovjetskim Savezom. Nastavio je da pokazuje svoju spremnost da obnovi diplomatske odnose sa SAD, pod uslovom da se okonča trgovinski embargo protiv Kube.
Raspad SSSR i ekonomska liberalizacija
Kada je Sovjetski Savez, na čelu sa Mihailom Gorbačovim, počeo da sprovodi demokratske reforme i da popušta „stisak“ nad istočnoevropskim zemljama, Kastro je zadržao čvrst stav.
Raspadom SSSR-a došlo je ekonomskog pada Kube, na koju je zvanična Havana odgovorila delimičnom ekonomskom liberalizacijom i aktivnostima na slobodnom tržištu, dok je Kastro istovremeno zadržao strogu kontrolu nad političkim životom zemlje.
Alina Fernandez Revuelta, ćerka Fidela Kastra, zatražila je 1993. azil u SAD, gdje je otvoreno kritikovala vladavinu svog oca. Godinu kasnije došlo je do antivladinih demonstracija, najvećih na Kubi u periodu od 35 godina. Ubrzo zatim je Kastro ukinuo ograničenja za one koji žele da odu iz zemlje, što je dovelo do egzodusa na hiljade ljudi sa Kube u SAD.
Kubanski parlament je 2003. potvrdio novi petogodišnji predsjednički mandat Fidela Kastra. Tokom te godine je uhapšeno na desetine nezavisnih novinara i aktivista u novoj akciji protiv disidenata, a 75 aktivista je osuđeno pod optužbom da su kovali zavjeru sa SAD.
Povlačenje sa funkcije i posljednje godine
Krajem jula 2006. godine, Fidel je privremeno prenio vlast na brata Raula, zbog oporavka od operacije teške crijevne bolesti, što je bio prvi put od revolucije da je prepustio kontrolu. U februaru 2008. je objavio da neće prihvatiti novi predsjednički mandat, nekoliko dana prije nego što je parlament trebalo da glasa za novog lidera Kube.
Ne opraštam se od tebe. Moja jedina želja je da se borim kao vojnik ideja – naveo je Kastro u pismu upućenom naciji.
Godine 2011. je podnio ostavku na mjesto generalnog sekretara Komunističke partije Kube, a naslijedio ga je brat Raul.
U martu 2016. je reagovao na posjetu predsjednika SAD Baraka Obame Kubi. Kritikovao je Obamu jer nije priznao dostignuća Kubanske revolucije.
Niko ne treba da gaji iluzije da će se narod ove dostojanstvene i nesebične zemlje odreći slave, prava ili duhovnog bogatstva koje je stekao razvojem obrazovanja, nauke i kulture – naveo je on u pismu namijenjenom američkom predsjedniku.
Mjesec dana kasnije, tačnije u aprilu 2016. godine, skoro devedesetogodišnji Fidel Kastro je saopštio Komunističkoj partiji Kube da će uskoro umrijeti i zamolio je članove da nastave da rade na ispunjavanju njegove komunističke vizije za Kubu.
Preminuo je 25. novembra 2016. Pogrebna povorka je putovala 900 kilometara centralnim auto – putem od Havane do Santjaga de Kube i nakon devet dana nacionalne žalosti, Kastrov pepeo je položen na groblju Santa Ifigenija u Santjagu de Kubi.
Izvor: CDM
