Svaki grad, bez obzira na veličinu, ima u svom istorijskom hodu značajnih porodica koje su ga na različite načine obilježile i utisnule svoj pečat u njegov život. Kada je riječ o Cetinju, jedna od takvih je ugledna porodica Milunović. Doselila je na Cetinje iz piperskog sela Seoce sredinom 19-tog vijeka, i u narednih sedamdesetak godina obilježila trgovački život u ovom gradu, dajući značajan doprinos njegovom razvoju i u više drugih oblasti društvenog života. O svemu tome detaljnije piše u svojoj knjizi „Porodica Milunović Piper“, njen ugledni potomak Luka Ilijin Milunović, inače naš poznati teatrolog i publicista. Knjiga obuhvata pet vremenskih perioda u kojima je predstvljen istorijat njenog, prije svega poslovnog života, zaključno sa 1916. godinom kada je ratni vihor učinio svoje – piše u recenziji Zorana Vulevića
Knjige slične tematike počesto nijesu previše zanimljive, Navodi Vulević, jer uglavnom obiluju suvoparnim podacima bez njihovog značajnijeg stavljanja u širi društveni kontekst.
„Međutim, uvaženi Luka I. Milunović je uspio da ovoj, u suštini ekonomskoj temi udahne svježinu i narativ koji gotovo da ima romanesknu formu. Glavni likovi su tu, njihov opis je dat, njihovo poslovno angažovanje takođe, kao i ukupan ambijent u kome se, u nekoliko generacija, odvija trgovački život porodice Milunović. Znači, svi uslovi da ova knjiga bude interesantna su ispunjeni na efektan način. Takav njen doživljaj, dakle, ne remete ni brojni podaci kao potvrda o vjerodostojnosti onoga što je u njoj izneseno. Autor se zaista potrudio da svaku važniju činjenicu ili tvrdnju potkrijepi dokazima preuzetim iz arhivskih izvora i druge literature.
Pretke autora su na selidbu, najvjerovatnije, naćerali teški uslovi života koji su vladali u selu Seoce u Piperima, kako autor i zaključuje. Moguće i svađe i sukobi u samom selu, ili s drugim bratstvima. No, koji god bio razlog ili razlozi u pitanju, Milo i Jovan Milunović Piper su se obreli na Cetinju negdje sredinom devetnaestog vijeka. Oslanjajući se na pisanje Rovinskog i na druge izvore, kako kaže autor, može se zaključiti da su Milunovići prva porodica iz Pipera koja je, ako ne došla, ono se trajno naselila, imala svoje kuće, trgovine i status punopravnih stanovnika varoške opštine u Prijestonici Crne Gore.
Naravno, moralo je proći izvjesno vrijeme da bi se porodica prilagodila, snašla u novim uslovima i otpočela se baviti trgovačkim poslovima za svoj račun. Prijateljstvo, kumske i porodične veze s vojvodskim porodicama Matanović i Cerović su pripomogle da porodica Milunović Piper uznapreduje i stvori zavidno bogatstvo. Koje im je omogućilo život „na visokoj nozi.“ Pojedini njeni članovi su studirali i izučavali škole u inostranstvu što je, u to vrijeme, bila privelegija samo rijetkih pojedinaca bliskih dvoru i, naravno, članova vladarske dinastije Petrović. I ono što je, rekao bih još važnije, izgradili su svojim ponašanjem i poslovnim odnosom veliko poštovanje građana Cetinja.
Nemoguće je u ovoj vrsti prikaza pobrojati sve doprinose i benefite koje je ova porodica dala Cetinju i njegovim stanovnicima kroz svoju trgovačku djelatnost. Kroz donacije, razne vrste pomoći i sl. Interesantno je napomenuti da su Milunovići redovno obezbjeđivali robu i druge potrepštine i za dvor kralja Nikole. Tako je vremenom porodica Milunović postala jedna od nekoliko najznačajnijih u gradu kada je u pitanju trgovačko poslovanje.“
Vulević posebno naglašava da je značaj ove porodice i za pozorišni život Cetinja tog vremena jer su pojedini njeni članovi bili glumci i donatori crnogorskog pozorišta.
„Možda se u toj činjenici krije naglašena zainteresovanost autora ove knjige za razvoj pozorišnog života u Crnoj Gori, od njegovih početaka do danas, što je pretočio u više vrijednih knjiga, dragocjenih za našu kulturu. Nezaobilaznih kada je riječ o ovoj temi.
Uloga porodice Milunović Piper je veoma značajna i kada je u pitanju razvoj sporta na Cetinju, konkretno fudbala. Naime, član ove porodice, Luka Milunović, čije ime nosi autor ove knjige, je iz Italije, iz Milana gdje je studirao, donio prvu fudbalsku loptu na Cetinje. A bio je osnivač i prvi predsjednik kluba i kapiten ekipe RŠK „Lovćen“, formirane 1913.godine. Tako je „Lovćen“ postao najstariji fudbalski klub u Crnoj Gori i jedan od starijih na prostorima Balkana. O tome svjedoči i spomen-ploča postavljena na porodičnoj kući Milunovića.
U kontekstu priče o uvaženoj porodici Milunović, koja je u kontinuitetu, koji traje do danas, imala značajne i ugledne članove, treba pomenuti i to da je otac autora ove inspirativne knjige, Ilija, bio daroviti pjesnik. Nažalost, spletom životnih okolnosti onemogućen da taj svoj nesumnjivi talenat pretoči u knjge. No, Luka je uspio da sakupi dio tih rasutih pjesama svog oca i sažme ih u knjigu. Na taj način će, ipak, ostati lijep znamen o pjesničkom talentu Ilije Milunovića. Iz ove porodice potiče i jedan od naših najvećih slikara, Milo Milunović, rođeni Lukin stric. Čiju je spomen-ploču izlivenu u bronzi, Skupština Opštine Cetinje svojevremeno postavila i svečano otkrila. Po jedna ulica na Cetinju i Podgorici nosi ime ovog velikana.
Elem, knjiga „Porodica Milunović Piper“ predstavlja, ne samo originalno svjedočanstvo o izuzetnom značaju ove porodice za razvoj Cetinja u trgovačkom, odnosno ekonomskom smislu, kulturnom i svakako sportskom, već i važan dokument i ogledalo jednog vremena prepunog događajima bitnim za dalju sudbinu Crne Gore.“
Na kraju, s posebnim zadovoljstvom preporučujem ovu knjigu čitaocima kao zanimljiv, upečatljiv i skladno napisan istorijat jedne znamenite porodice, kroz koji se sagledava i slika svakodnevnog života u Cetinju i Crnoj Gori, mimo politike, diplomatije i rata. Što, predstavlja njenu posebnu vrijednost – navodi Vulević.
