Autor 
Virus koji izaziva dječiju paralizu zabrinjava ovog ljeta zdravstvene zvaničnike u svijetu, naročito u dvije zapadne države – Velikoj Britaniji i Sjedinjenim Američkim Državama (SAD). U njima su registrovani slučajevi poliomijelitisa, bolesti koja pored paralize, može da ima i smrtni ishod.
Decenijama je ova bolest, zahvaljujući vakcinaciji, gotovo potpuno iskorijenjena.
Zašto se ponovo javlja?
Velika Britanija pokrenula je 10. avgusta kampanju intenzivnije vakcinacije djece uzrasta do deset godina nakon što je u uzorcima iz kanalizacije utvrđeno prisustvo virusa.
S druge strane, u SAD je potvrđen prvi slučaj. Riječ je o dvadesetogodišnjem mladiću iz okruga Rokland u Njujorku. On je hospitalizovan u junu, a da je u pitanju bolest izazvana polio virusom potvrđeno je mjesec dana kasnije.
Dr Hoze Romero, direktor Nacionalnog centra za imunizaciju i respiratorne bolesti američkog Centra za kontrolu i prevenciju bolesti (CDC), rekao je za CNN da većina ljudi sa dečijom paralizom nema simptome i da je to potencijalna opasnost za širenje virusa.
“Širenje je uvijek mogućnost jer ono može biti tiho. Postoji određeni broj pojedinaca u zajednici koji su zaraženi polio virusom. Oni ga prenose”, upozorio je Romera.
Šta je polio i kako se širi?
Virus može da izazove ozbiljnu bolest, paralizu i trajne posljedice za zdravlje, a njegova stopa smrtnosti je između pet i 10 odsto. Širi se oralno-fekalnim putem i najčešće pogađa djecu predškolskog uzrasta.
Zahvaljujući vakcinaciji, broj slučajeva od 1988. godine smanjen je za čak 99 procenata. U brojkama, sa procijenjenih 350.000 slučajeva godišnje u više od 125 država, ova brojka svela se na 175 tokom 2019.
Praktično iskorijenjenim se smatra svuda u svijetu osim u djelovima Azije.
Otkuda sada?
Pandemija koronavirusa, 2020. godine, bila je uzrok višemjesečne pauze u kampanjama vakcinacije i iskorjenjivanja poliomijelitisa. Pauzirane su rutinske imunizacije što je svakako doprinijelo povećanju rizika od bolesti.
Redovna vakcinacija i kompletna revakcinacija ključne su za sprečavanje bolesti.
Takozvani divlji polio najčešći je uzrok bolesti. Međutim, uz njega postoji još jedan koji može biti potencijalna opasnost današnjice.
Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije, milion i po ljudi godišnje umre od bolesti koje se mogu spriječiti vakcinacijom. Za više desetina različitih bolesti, infekcija, virusa danas postoje vakcine.
Da bi se shvatio uzrok infekcije ili potencijalna opasnost od polia u dvadesetim godinama, 21. vijeka, potrebno je objasniti tu drugu vrstu virusa, a uz nju i same polio vakcine.
U svijetu se daju dvije vrste vakcina – inaktivirane i aktivirane. Svjetska zdravstvena organizacija naglašava da su se obje vakcine pokazale izuzetno uspješnim u sprečavanju širenja zaraze.
Prva odobrena je inaktivirana i ona se daje kao injekcija još od 1955. Druga, aktivirana, napravljena je od oslabljenog, živog virusa i primjenjuje se oralno. Ono što je svojevrsna nuspojava za okolinu kod ovog oslabljenog virusa jeste da bi on godinama mogao da se razmnožava u crijevima.
Važno je reći da ta mogućnost prolazi bez ikakve opasnosti za zdravlje vakcinisanog pojedinca. Međutim, u veoma rijetkim situacijama ovaj oslabljeni virus, putem stolice, može da dođe u kontakt sa okolinom i da se proširi na nevakcinisane osobe.
Razlog pojave polio virusa u uzorcima iz kanalizacije koji su otkriveni u Londonu mogu biti recidivi ove vakcine.
Polio u kanalizaciji nije rijetkost ali…
Svake godine se u Velikoj Britaniji tokom nadzora kanalizacije otkrije mali broj uzoraka virusa poliomijelitisa, piše britanski BBC.
Međutim, navodi se da je ovo prvi put da su se genetski povezani klasteri našli više puta u periodu od nekoliko mjeseci.
Pretpostavlja se da je virus poliomijelitisa, otkriven u Londonu, najvjerovatnije došao od nekoga ko je nedavno primio oralnu vakcinu.
Slični tragovi virusa, koji bi mogli biti povezani, nađeni su i u kanalizacionim sistemima u Jerusalimu, u Izraelu i u državi Njujork u SAD.
Mjere predostrožnosti
Bez obzira na činjenicu da su ovi slučajevi i dalje vrlo rijetki, Velika Britanija i Sjedinjene Države pristupile su ozbiljno analiziranju situacije i mjerama prevencije.
Stručnjaci upozoravaju da vakcinacija mora da bude kompletna i da se vodi računa o potencijalnim asimptomatskim prenosiocima.
Nevakcinisani ili oni koji nisu kompletno revakcinisani, nalaze se u ranjivoj grupi, saopštili su zvaničnici američkog Centra za kontrolu i prevenciju bolesti (CDC).
Američki CNN navodi da je procenat vakcinacije protiv dječije paralize u američkom okrugu Rokland u kome je utvrđen prvi slučaj polia, svega oko 60 u odnosu na prosjek u SAD od 93 odsto. CDC poručuje takođe da bi osobe sa oslabljenim imunitetom takođe mogle da budu pod rizikom čak i uz kompletnu vakcinaciju.
Zašto je potrebna buster doza?
Imunitet koji obezbjeđuje oralna vakcina ili izlaganje poliovirusu pruža doživotnu zaštitu od paralitičke bolesti, navodi se Svjetska zdravstvena organizacija (SZO) u dokumentu objavljenom u junu.
Nije poznato koliko dugo će ljudi koji su primili četiri doze inaktivirane poliomijelitis vakcine biti imuni, ali CDC navodi da su oni najvjerovatnije zaštićeni dugi niz godina, dok SZO smatra da je praktično doživotna.
Dodatna imunizacija preporučuje se rizičnim grupama i onima koji nisu primili sve doze vakcine.
Situacija na Zapadnom Balkanu
U državama Zapadnog Balkana vakcina protiv polio virusa nalazi se na listi obavezne imunizacije. Djeca ih primaju u više doza. Prvu oko drugog mjeseca života a posljednju revakcinu sa 14 godina.
Polio se u svim državama regiona Zapadnog Balkana smatra praktično iskorijenjenim, a proteklih decenija registrovani su, vrlo rijetko, izolovani slučajevi.
Posljednji u Hrvatskoj bio je 1989. godine. Prije uvođenja vakcinacije godišnje je bilo više od 500 oboljelih.
U Albaniji je posljednji slučaj zaraze bio 1979, u Bosni i Hercegovini (BiH) i Sjevernoj Makedoniji 1993, a u Srbiji 1996. godine.
Evropska regionalna komisija za sertifikaciju (RCC) je 2018. godine označila BiH kao rizičnu državu. Razlog tome bila je zabrinjavajuće niska stopa vakcinacije protiv dječje paralize na nivou cijele države.
Sa paralizom čiji je uzrok polio, živio je i američki predsjednik Frenklin D. Ruzvelt (Franklin D. Roosevelt). Oboluo je 1921. godine u svojoj 39. godini. Od tada je bio vezan za invalidska kolica.
Istoričar Džejms (James) Tobin, u biografiji koju je napisao o Ruzveltu 2013, citira jedno njegovo obraćanje na temu svoje bolesti. Ruzvelt je, kako se navodi u biografiji, govorio o životu duece sa posebnim potrebama i o potrebi da im se pomogne.
“I sam sam prošao kroz to iskušenje i simbol sam šta može da se dogodi kada se ljudi sa invaliditetom snažno podržavaju”, rekao je tada Ruzvelt.
Izvor: Radio Slobodna Evropa