Policijska uprava izvještava: “Nikola Lekić se stalno viđa u društvu radničke klase i eksponiranih komunista. Cijelom građanstvu je zbog svojih veza koje na Cetinju održava poznat kao komunistički nastrojena osoba. Lekić se za sve svoje slobodno vankancelarijsko vrijeme viđa u društvu sa Kostom Ćufkom, obućarskim majstorom, koji je poznat kao vođa komunista. Još do danas, Nikola Lekić, kao državni činovnik, nije primijećen da za vrijeme državnih praznika posjećuje crkvu i druge nacionalne svečanosti, nego tih dana, sa komunistički eksponiranim elementima, sjedi pred kafanom ili u radnji Ćufke Kosta”.

Sto petnaest je godina od rođenja revolucionara i predvodnika komunističkog pokreta u Crnoj Gori Nikole Lekića – Goranina (Cetinje, 25. decembar 1909 – Pljevlja, 1. decembar 1941). “Neće biti novo ako kažem da je istorija bila često nepravedna prema Nikoli Lekiću. Bolje rečeno, mi komunisti bili smo nepravedni, čak i surovi prema njemu“, zapisao je jednom prilikom Svetozar Vukmanović Tempo i dodao da je bio izvanredno jaka ličnost, veliki revolucionar, s kakvim se do tada nije srijetao. I Vlado Dapčević je govorio da je zahvaljujući njegovoj aktivnosti, organizatorskoj sposobnosti i smjelosti napravljena najmoćnija partijska organizacija u Jugoslaviji. „Mi smo snabdijevali kadrovima cijelu Jugoslaviju – od Zagreba do Skoplja. Ti kadrovi su stvoreni pod rukovodstvom Nikole Lekića. Ja sam njega izvanredno cijenio kao komunistu. I ne samo ja, nego svi ljudi koji su ga poznavali. Bio je to izuzetan čovjek. U svemu. Mi smo Crnogorci plahoviti, a on je bio miran, promišljen, dobro je vagao stvari dok ne ocijeni. Bio je miljenik naroda, ne samo komunista…“

Nikola Lekić je rano ostao bez oca koji je poginuo januara 1916. godine u Danilovgradu, kao major Crnogorske vojske i načelnik štaba Hercegovačkog odreda. Na Cetinju je završio osnovnu školu i nižu gimnaziju. Na Sušaku je počeo da uči trgovačku akademiju, ali je nedugo zatim prešao u Novi Sad, gdje je maturirao. Od rođenja je bio veoma slabog vida. Zbog kratkovidosti oslobođen je vojnog roka, pa je 1929. godine pokušao da studije nastavi u Francuskoj, ali se veoma brzo vratio i upisao, a kasnije i završio Ekonomsko-komercijalnu visoku školu. Nakon toga, počeo je da radi u Državnoj hipotekarnoj banci u Novom Sadu, da bi ubrzo prešao da radi u istoj banci na Cetinju. Dobio je otkaz kao komunista i “opasan za okolinu” na intervenciju bana Zetske banovine Muja Sočice. Od tada se profesionalno posvetio revolucionarnom radu.

Član Komunističke partije Jugoslavije postao je 1932. godine. Sa 24 godine postao je sekretar cetinjske skojevske organizacije, sekretar Mjesnog komiteta cetinjske partijske organizacije, da bi 1934. bio izabran za političkog sekretara Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru i Boku. Njegovim dolaskom na čelnu poziciju u crnogorskoj partijskoj organizaciji ponovo se pokreću akcije komunista i dolazi do omasovljavanja revolucionarnog pokreta. Obnovio je rad sindikata, pojačao rad Partije na selu, oživio rad Crvene pomoći i SKOJ-a i poveo niz akcija koje su popularisale KPJ.

Pokrenuo je ilegalni partijski list “Udar”, čiji je bio urednik. Štampano je 6 brojeva tokom 1935. godine. List su pored Lekića uređivali Kosto Ćufka i Boško Radanović, a tekstove su pisali i Risto Lekić, Savo Brković, Boco Lazović, Sava Kovačević, Veljko Zeković, Boško Strugar, Božo Ljumović i drugi.

“Crnogorsku omladinu muče, prebijaju, ubijaju i šalju na robiju. Radnik u Crnoj Gori ostao je bez posla, a ako radi, radi i kuluči pod najgorim uslovima. Zanatlija i mali trgovac je propao, činovnik je potčinjen, iskorišćen i služi državu za bijednu platu, a od njega se traži da bude špijun. Kaže se da je Crna Gora dobila reparacije, a te reparacije pokrala je beogradska gospoda. Od 280 miliona zlatnih maraka Crnoj Gori su bacili svega pet miliona. (…) To je politika kundaka, nasilja, pljačke i ubijanja crnogorskog naroda i ostalih nacionalno i klasno potlačenih naroda u zemljama Jugoslavije. (…) Crnogorski radni narod i njegova omladina pokazali su svojim dosadašnjim otporom, demonstracijama po svim većim mjestima Crne Gore, sukobima sa žandarmima i egzekutorima, svojim časnim poštenjem, da su spremni i sposobni za borbu protiv fašističkog nasilja beogradske gospode, pljačkaša i nasilnika…” (List Udar, broj 2, „Za masovni narodni front slobode“)

Poslije velike policijske provale u partijsku organizaciju u Crnoj Gori, polovinom 1936. godine, otišao je u ilegalu. Pokušao je brodom “La Corse”, sa još 300 članova Partije, da ode u Španiju, kako bi se borio u redovima španske republikanske armije. Prilikom policijske racije uspio je da se probije iz obruča i zajedno sa Ristom Lekićem pobjegne u Albaniju. Odlaskom u Albaniju završen je četvorogodišnji period plodnog revolucionarnog rada Nikole Lekića – od marta 1933, kada se vratio sa studija u Zagrebu, do marta 1937, kada je pokušao da ode u borbu za špansku republiku.

Po povratku u zemlju, krajem iste godine, po partijskom zadatku se legalizovao, zbog čega je bio uhapšen i osuđen zbog komunističke delatnosti na dvije godine zatvora. Nakon izlaska iz Lepoglave, septembra 1939, postavljen je za sekretara Sreskog komiteta KPJ za Cetinje. Zatekao je razdor, frakcionaške borbe i nezdrave odnose unutar pokreta. Došao je u sukob sa Pokrajinskim komitetom sa čijim pojedinim odlukama se nije slagao. Zbog toga je krajem 1940. smijenjen i nedugo nakon toga isklučen iz Partije. Početna neslaganja po određenim pitanjima u vođenju praktične politike, prerasla su u oštar sukob sa ozbiljnim političkim posljedicama.

Uoči 13. jula 1941. godine izašao je iz grada pridruživši se gerilskom odredu u Konaku, koji je blokirao grad sa južne strane. U odredu je Lekić bio običan borac, ili kako je sam govorio „vanpartijski boljševik“.

„Nikolina vjera u ostvarivanju komunističkih ideja nije se, kao što je to tada često bilo, zasnivala na snazi i revolucionarnoj snazi i misiji Sovjetskog saveza i Kominterne, već je on vjerovao u komunizam kao društvenu epohu, koja se ostvaruje i koja će se ostvarivati snagom svoje istorijske neminovnosti i revolucionarnog preobražaja i progresa. U danima kada su fašističke armije nadirale prema Moskvi i Lenjingradu, negdje na Meterizima kod Cetinja, rekao je svojim drugovima: Komunizam će pobijediti. Fašizam neće dobiti ovaj rat“, zapisao je Milorad Marković, autor knjige „Nikola R. Lekić Goranin“.

Odlučio je da ide kao borac Lovćenskog bataljona prema Pljevljima i Sandžaku. Nadao se – kako je pisao Svetozar Vukmanović – da će mu se tamo pružiti prilika da svojim radom dokaže da je komunista. A možda je htio da to dokaže svojom smrću. Jer odbio je ponudu druga da se zadrži kod njega u štabu, a priključio se drugovima koji su, isto kao i on, bili isključeni iz Partije i zajedno s njima pošao u prve borbene redove.  Poginuo je, 1. decembra, jurišajući na bunkere i mitraljeska gnjijezda italijanskog garnizona u Pljevljima, zajedno sa još 74 “Lovćenca”. Iako slabog vida, želio je da ide u taj juriš i pokaže odanost Komunističkoj partiji Jugoslavije. Posljednje njegove riječi, pisao je prvoborac Špiro Lagator, bile su: „Naprijed drugovi! Živjela Komunistička partija Jugoslavije! Živjela Crvena armija!“

Tako se završio revolucionarni put Nikole Lekića. Poginuo je herojskom smrću, kao što je herojski i živio. A mi, komunisti – zapisao je Svetozar Vukmanović Tempo – još nijesmo priznali ono što je on učinio za Partiju. Ostali smo mu dužni.

Priredio Ivan Mijanović